«عیار» به درجه خلوص طلا در مصنوعات ساخته‌شده از طلا گفته می‌شود. عیار طلا را از واحد کامل ۲۴ حساب می‌کنند. برای مثال طلای ۲۴ عیار طلای خالص با حداقل ۹۹٬۹ درصد طلاست. یا مثلا طلای ۱۸ عیار از ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد فلز دیگر تشکیل شده است.
باید بدانید که عیار تعیین کننده مرغوب بودن یا نبودن طلا نیست؛ بلکه میزان وجود فلزات دیگری که در ساخت مصنوعات طلا استفاده می‌شود را تعیین می‌کند.
به طور کلی برای تعیین عیار از اعداد مختلفی همچون ۱۸K، ۱۴K یا ۱۰K استفاده می‌شود. هریك از این اعداد بیانگر وجود درصد مشخصی از طلا در یك شئ است. حرف انگلیسی K در کنار این اعداد اولین حرف کلمه قیراط (karat) است. از قیراط برای نمایش درصد خلوص طلا استفاده می‌کنند. البته باید توجه داشته باشید که در زبان انگلیسی «عیار» را «قیراط» (carat یا Karat) می‌نامند و به همین خاطر با حرف اختصاری K مشخص می‌کنند. اما این قیراط با آن قیراطی که واحد اندازه‌گیری جرم سنگ‌های قیمتی و مروارید است، فرق دارد.
پس متوجه شدیم که «عیار»، واحد اندازه‌گیری خلوص آلیاژهای طلا و دیگر فلزات گران‌بهاست. احتمالا برایتان سوال پیش آمده که چرا طلا را با دیگر فلزها ترکیب می‌کنند؟ به این خاطر که طلای خالص ذاتا نرم است و هنگام استفاده در ساخت مصنوعات ممكن است تغییر شكل پیدا كند. به همین خاطر برای اینکه سختی و استحکام کافی داشته باشد، معمولا آن را با فلزهای دیگر همچون مس، نقره، پلاتین و نیکل ترکیب می‌کنند.
فرق بین عیارهای طلا چیست و کدام یک از همه بهتر است؟
در بالا اشاره کردیم که هر چه میزان سایر فلزات در مصنوع طلا بیشتر باشد، عیار پایین‌تر است و برعکس؛ هر چه میزان طلا بیشتر و فلزات دیگر کمتر باشد، عیار مصنوع طلا بالاتر است و ارزش بیشتری دارد.
برای درک بهتر این مساله به موارد زیر توجه کنید:
- طلای ۲۴ عیار (۲۴K): یک طلای خالص است و از ترکیب هیچ فلز دیگری در آن استفاده نشده است.
- طلای ۱۸ عیار (۱۸K): از ۱۸ واحد طلا و ۶ واحد فلزات دیگر (مس، نقره یا پلاتین) تشکیل شده است. یعنی خلوص طلای آن ۷۵ درصد است.
- طلای ۱۴ عیار (۱۴K): از ۱۴ واحد طلا و ۱۰ واحد فلزات دیگر تشکیل شده است. یعنی خلوص طلای آن ۵۸٫۳ درصد است.
نکته اول: باید توجه داشته باشید که به این کدهایی که روی طلا زده می‌شود اصطلاحا «انگ» هم می‌گویند. که همان مفهوم عیار را دارد.
نکته دوم: فلزهای گرانبها مثل طلا را نقره گاهی با واحد ۱۰۰۰ عیار می‌شوند. مثلا عیار «۷۵۰» طلا معادل همان عیار ۱۸ است. یعنی ۷۵۰ واحد از هزار واحد مصنوع طلا از طلای خالص تشکیل شده و بقیه‌ی آن آلیاژی از دیگر فلزهاست.
با این حال برخی ابهام‌ها و ملاحظات امنیت اقتصادی در خصوص رفع تعهد ارزی از طریق شمش طلا وجود دارد که لازم است، بانک مرکزی نسبت به آنها نیز تمهیدات لازم را در نظر گیرد. از جمله این موارد، نرخ ارز مبنای معاملات شمش طلا است؛ به این صورت که آیا نرخ ارز مبنای محاسبه همان نرخ ارز حواله مرکز مبادله ارز و طلاست یا اینکه بر مبنانی نرخ ارز بازار غیر رسمی که فعالان بازار طلا بر اساس آن معامله می‌کنند؟
چنانچه نرخ ارز مبنای معاملات همان نرخ ارز مرکز مبادله ارز و طلا باشد که صادرکنندگان انگیزهای برای رفع تعهد بر اساس شمش طلا نداشته و بین رفع تعهد از طریق شمش طلا یا بازگشت ارز به صورت حواله بی‌تفاوت خواهند بود. از طرف دیگر اگر مبنای نرخ ارز معاملات شمش طلا نرخ ارز بازار غیر رسمی باشد، معنای آن این است که بانک مرکزی در مرکز مبادله ارز و طلایی که هدف از ایجاد آن مرجعیت نرخ‌گذاری بود، نرخ ارز بازار غیر رسمی را به رسمیت شناخته که این موضوع می‌تواند به تضعیف نرخ‌های رسمی موجود و همچنین تضعیف سایر روش‌های بازگشت ارز حاصل از صادرات به دلیل نفع کمتر نسبت به رفع تعهد ارزی از طریق عرضه شمش طلا منجر شود.
همچنین محدودیت استفاده از منابع ارزی خود واردکننده برای واردات طلا از بین رفت و استفاده از منابع ارزی حاصل از صادرات خود، صادرات دیگران و ارز دیگران نیز برای واردات طلا فراهم شد. علاوه بر این، تسهیلاتی در رابطه با ثبت اطلاعات وارده در سامانه تأمین ارز، در نظر گرفته شد. سایر تحولات مربوط به واردات شمش طلا در جدول زیر مشخص شده است.